Ustawa antylichwiarska 2020, 2019, 2016 – jaki ma wpływ na rynek?

Ustawa antylichwiarska 2020 i wcześniejsze

W 2016 roku wartość rynku pożyczek pozabankowych w Polsce szacowano na ponad 6 mld złotych, a klientów firm było 2-3 mln rocznie. W 2017 roku wartość rynku szacowana była na poziomie 4,3 mld, co oznacza pierwsze skutki wejścia w życie ustawy antylichwiarskiej w październiku 2015 roku.

Kolejna ustawa antylichwiarska miała być gwoździem do trumny, ale jak wielu ekspertów podkreśla zmiany wcale nie były tak drastyczne jak zapowiadano.

2020 rok to kolejne trudne miesiące dla branży pożyczkowej. Pandemia przyczyniła się do mniejszego zainteresowania zarówno pożyczkami pozabankowymi jak i kredytami w bankach. W obawie przed utratą zatrudnienia bądź ze względu na obniżenie dochodów spadła liczba składanych wniosków.

W ustawie związanej z COVID-19 nie zabrakło również zapisów, które znów uderzyły w firmy pożyczkowe. Czy branża pożyczkowa po ustawie antylichwiarskiej i trudnej egzystencji w dobie koronawirusa przetrwa?

Rynek pożyczkowy w Polsce

Do 2015 roku, czyli momentu wejścia w życie ustawy antylichwiarskiej, rynek pożyczek pozabankowych nie był nadzorowany. W zasadzie każda z firm ustalała własne warunki udzielania pożyczek.

Koszty mogły być niebotyczne, firmy zarabiały nie tylko na prowizji, ale również na przedłużaniu okresu spłaty chwilówek w nieskończoność. Jedna krótkoterminowa pożyczka mogła kosztować drugie tyle, a nawet więcej, gdy klient przedłużał okres spłaty co miesiąc o kolejne tygodnie! Rynek pożyczek miał się bardzo dobrze, niestety utożsamiany był z lichwą i ostatecznością.

Myślenie o pożyczkach zmieniły darmowe chwilówki, które zapoczątkował Vivus i z czasem stały się częścią oferty większości firm pożyczkowych. Pożyczki 0% nie zniknęły po wejściu w życie ustawy antylichwiarskiej.

Prawo do zmiany

Do zmiany były przede wszystkim dwie ustawy: Ustawa z dnia 21 lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowy oraz Ustawa z dnia 12 maja 2011 o kredycie konsumenckim.

Firmy pożyczkowe pojawiały się jak grzyby po deszczu i nikt nie miał nad tym większej kontroli. A problemem stały się niekorzystne umowy podpisywane przez klientów. Za niewielką pożyczkę niektórzy tracili dorobek życia. Obecnie firmy pozabankowe nie mogą udzielać kredytów pod zastaw hipoteki osobom fizycznym.

Liczba firm, ryzyko ponoszone przez klientów, wpłynęły na decyzje o konieczności uregulowania rynku. A debata nad zmianami była długa, trwała około trzech lat nim ustawa weszła w życie.

10 września 2015 roku ogłoszona została Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw. Weszła w życie 11 października 2015 roku, poza darmowym kredytem oraz kosztami pozaodsetkowymi, które weszły w życie w marcu 2016 roku.

Poza wspomnianymi powyżej dwoma ustawami, zmieniła ona również:

Ustawę z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,
Ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,
Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe,
Ustawę z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,
Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

Celem ustawy było zwiększenie kontroli nad rynkiem pożyczkowym w Polsce, a tym samym większa ochrona konsumentów.

Główne założenia ustawy

→ Pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie mogą wynosić więcej niż 25% całkowitej kwoty pożyczki oraz nie więcej niż 30% w stosunku rocznym.

→ Sprecyzowano czym są pozaodsetkowe koszty kredytu – są to wszystkie koszty poza odsetkami, które ponosi konsument w związku z podpisana umową.

→ Jeśli instytucja udzielająca kredytu przekroczy wskazane limity, konsument ma prawo do zwrotu pożyczki bez jakichkolwiek dodatkowych kosztów, czyli samą pożyczoną kwotę. Jednym słowem będzie to kredyt darmowy! Dlatego warto sprawdzać przy zaciąganiu pożyczki, czy firma trzyma się limitów.

Dodatkowe wymagania nałożono na podmioty, które zamierzają oferować tego rodzaju usługi. W branży może funkcjonować firma, która:

jest spółką akcyjną bądź spółką z ograniczoną odpowiedzialnością,
ma kapitał zakładowy minimum 200 tys. zł – nie może on pochodzi z pożyczki, kredytu, emisji obligacji i z nieudokumentowanych źródeł,
władze spółki oraz prokurent nie mogą mieć wyroku za określone przestępstwa.

Co realnie zmieniła ustawa?

Jedną z widocznych zmian było zniknięcie z rynku pożyczek pozabankowych możliwości przedłużenia terminu spłaty. Cześć firm pozostawiła tą opcję tylko dla nowych klientów, przy darmowych chwilówkach i taką pożyczkę można było przedłużyć tylko raz.

Kolejna zmiana to zbliżone koszty pożyczek. Oczywiście nadal są tańsze i droższe pożyczki, ale różnica pomiędzy najtańszą opcją a najdroższą nie jest już tak duża.

W zamian za przedłużenie okresu spłaty w wielu firmach pojawiła się opcja refinansowania, czyli pożyczka udzielona przez podmiot współpracujący z firmą. Pożyczka w jednej firmie została spłacona, a klient podpisywał nową umowę z inną firmą i ponosił standardowe koszty. Zyskiem dla klienta był czas, czyli kolejny miesiąc na spłatę.

Ustawa antylichwiarska 2020

Póki co ustawa antylichwiarska 2019 nie weszła jeszcze w życie. Firmy pożyczkowe grzmią, że to będzie gwóźdź do ich trumny.

Za to Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 kolejny raz obniżyła pozaodsetkowe koszty kredytów konsumenckich. A tym samym część firm zdecydowała się w okresie pandemii zawiesić działalność. I nie były to małe, nieznane firmy, a duże, rozpoznawalne marki.

Ustawa antylichwiarska 2020 ustala koszty pozaodsetkowe przy:

pożyczkach do 30 dni – nie mogą wynieść więcej niż 5% pożyczonej kwoty,
pożyczkach powyżej 30 dni – nie mogą wynieść więcej niż 15% pożyczonej kwoty i 6% w stosunku rocznym.

Dla klientów firm pożyczkowych obniżenie kosztów pozaodsetkowych to bardzo dobra wiadomość. Zarówno dla tych, którzy byli zainteresowani chwilówkami jak i dla tych, którzy zamierzają wziąć pożyczkę ratalną. Problem w tym, że dla wielu firm pożyczkowych przestał być to opłacalny biznes. To właśnie na prowizji firmy zarabiały najwięcej, a obecnie nie mają zbyt dużego pola manewru.

Ustawa antylichwiarska 2019

Szumnie zapowiadane zmiany na rynku pożyczkowym w 2019 roku nadal nie doczekały się premiery. Choć założenia projektu są znane, to na razie temat odłożono na bok. Czy firmy pożyczkowe faktycznie mają się czego obawiać, jeśli projekt ustawy przyjęty przez Radę Ministrów 18 czerwca 2019 roku wejdzie w życie? Główne założenia budzą niepokój w branży pożyczkowej.

Na celowniku ustawy antylichwiarskiej 2019 znalazły się zakupy ratalne i atrakcyjne, popularne raty 0%. Dodatkowe koszty przy pożyczkach na krócej niż pół roku nie mogą wynieść więcej niż 32,5% od kwoty kredytu. Jeśli spłata jest dłuższa niż sześć miesięcy, to nie mogą być wyższe niż 45% od kwoty pożyczki w skali roku. Nie zmieniono limitu odsetek, który nadal miałby wynosić 10% w skali roku.
Chwilówki również znalazły się pod lupą. Rząd zaproponował, by limit opłat dodatkowych nie mógł przekroczyć przy nich 45% kwoty chwilówki w skali roku. Jeśli będzie to pożyczka na miesiąc, to limit ma wynieść 22%.
Koniec z utratą majątku, nieruchomości przy pożyczkach na niewielkie kwoty. Wartość zabezpieczenia nie może być wyższa niż kwota pożyczki plus 45% tej kwoty. Egzekucja z nieruchomości nie będzie możliwa, jeśli wysokość zadłużenia nie przekracza 5%.
Limitem opłat w ustawie antylichwiarskiej 2019 zostały również objęte osoby prywatne udzielające pożyczek. Przy podpisywaniu umowy cywilno – prawnej opłaty dodatkowe nie mogą przekroczyć 25% pożyczanej kwoty.
Udzielający pożyczek będą musieli liczyć się z konsekwencjami w postaci więzienia, w określonych przypadkach łamania prawa.

Póki co nie wiadomo, czy ustawa wejdzie w życie w takim, czy innym kształcie.